اداره کل دامپزشکی استان همدان

مواجه شدن با حیوانات می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی برای سلامت گردشگران شود؛ بنابراین از هرگونه تماس غیرضروری با آن‌ها خودداری کنید. حیوانات بزرگ به راحتی می‌توانند به انسان صدمه بزنند. حیوانات کمی تمایل به حمله (به انسان‌ها) دارند، اما اگر گیر بیفتند یا غافلگیر شوند، به‌خصوص حیوانات ماده اگر ببینند بچه‌هایشان در خطر هستند، از خود دفاع می‌کنند. زمانی که قصد دارید پیاده وارد حیات‌وحش کشوری ناشناس شوید، یک راهنما که به حیوانات منطقه آشنا باشد، با خود همراه ببرید. مراقب علف‌ها و بوته‌های بلند باشید، چون ممکن است حیوان خطرناکی آنجا پنهان شده باشد.

سفر به آفریقا یکی از ماجراجویی‌های بزرگ است

قوانینی وجود دارد که در سفر به هر نقطه‌ی آفریقای سیاه باید آن‌ها را رعایت کنید؛ قوانینی که شما و حیوانات را در سایه خود زنده و سالم نگه می‌دارند. برخی از این قوانین را مرور می‌کنیم:

همیشه داخل ون، کامیون یا آفرود خود بمانید. آفریقا باغ‌وحش نیست؛ حیوان‌ها شما را می‌خورند. موارد بسیاری از افرادی وجود دارد که بخاطر گرفتن یک عکس جان خود را از دست داده‌اند. پایان این کار همیشه غم‌انگیز است.

پشت به حیوانات نایستید. این نکته بیشتر متوجه افرادی است که پیاده به سافاری می‌روند. تنها چیزی که برمی‌گردد و می‌دود طعمه است، بنابراین شیرها آن را دنبال می‌کنند.

به حرف‌های راهنمای خود گوش دهید. هر موقعیتی برای شما امن نیست. اگر راهنما پیشنهاد داد که حرکت کنید یا برگردید حتما این کار را انجام دهید.

آرام صحبت کنید. حیوان‌ها می‌ترسند و ممکن است به شما حمله کنند.

شکارچی‌های خطرناک شامل موارد زیر هستند:

خرس‌ قطبی

خرس گریزلی

شیر

ببر

پلنگ

کفتار

گرگ

کروکودیل

این فهرست به همین جا ختم نمی‌شود. حیوانات خطرناک بسیاری وجود دارند که بهتر است از آن‌ها دوری کنید.

مواجه شدن با حیوانات بزرگ

شما نمی‌توانید از حیوا‌ن‌های گوشت‌خوار بزرگ پیشی بگیرید، پس با آن‌ها روبه‌رو شوید. سعی کنید داد بزنید، به طرف‌شان سنگ پرتاب کنید، یا با تکان دادن چوب آن‌ها را دور کنید. این کارها باعث گیج شدن‌شان می‌شود وآن‌ها را دور می‌کند. تنها طعمه‌ها فرار می‌کنند؛ بنابراین اگر شما نیز پا به فرار بگذارید، آن‌ها به شما حمله می‌کنند. در منطقه‌ای که منزلگاه گربه‌سانان بزرگ است، با احتیاط چادر بزنید. در چادرهایی که باعث جلب توجه‌ حیوانات می‌شود نخوابید؛ خرس‌ها برای بدست آوردن هرآنچه در چادر است، آن را تکه‌پاره می‌کنند.

حمله شیرها، یکی از عادی‌ترین و رایج‌ترین اتفاقاتی است که در کشورهای آفریقایی رخ می‌دهد. در تانزانیا و موزامبیک، مدام بین شیرها و انسان‌هایی که وارد حریم آن‌ها می‌شوند درگیری وجود دارد. شیرها نیز مانند خرس‌ها دلیل مشترک برای حمله دارند. آن‌ها برای شکار غذا، حفاظت از فرزندان، یا موقع غافلگیر شدن حمله می‌کنند. شیرها نیز مانند خرس‌ها، از انسان‌ها دوری می‌کنند.

نکات پایه برای امنیت در برابر شیرها. این نکات همان نکاتی هستند که باید در برابر خرس‌ها نیز رعایت کنید:

آرام باشید

موقعیت را ارزیابی کنید (آیا شیر یا خرس گرسنه است؟ ترسیده است؟ از قلمرو یا فرزند خود محافظت می‌کند؟)

همان جا که هستید بایستید. فرار نکنید؛ به حیوان پشت نکنید؛ با تکان دادن دست و بازو و باز کردن پاها، خود را بزرگ‌تر نشان دهید؛ و اگر شیر یا خرس حمله کرد، تا جان دارید بجنگید.

یک تفاوت

هرگز سعی نکنید با خرس‌ها ارتباط چشمی برقرار کنید اما تا می‌توانید در چشم شیرها زل بزنید.

یک تشابه

اگر شیر یا خرس به این نتیجه رسید که شما غذا هستید، متاسفانه هیچ راه نجاتی ندارید مگر اینکه بتوانید از او جلو بزنید یا به خوبی با او بجنگید. یا اگر بتوانید از یک درخت بالا بروید یا خود را به جیپ سافاری برسانید، شاید بتوانید از خطر جان سالم بدر ببرید.

حیوان‌های بسیار خطرناک

حیوانات بسیار خطرناکی در بخش‌های مختلف آفریقا و آسیا آزادانه می‌گردند. علاوه بر گربه‌سانان، این حیوان‌های خطرناک شامل کرگدن، اسب آبی، فیل و بوفالو‌های آفریقایی هستند که چندان اعصاب آرامی ندارند. نخستین‌سانان بزرگ مانند عنترهای دم‌کوتاه و شامپانزه‌ها نیز می‌توانند خطرناک باشند. اگر به مناطقی که منزلگاه این موجودات است سفر می‌کنید، حتما از قبل از تمام نکات و اطلاعات آگاهی کسب کنید. اگر به سافاری می‌روید، داخل خودروی خود بمانید و طبق دستورات راهنما پیش بروید.

سفر به مناطق نزدیک رودخانه

اگر در آفریقا، آمریکای جنوبی یا بخش‌هایی از استرالیا، به نقاطی که نزدیک رودخانه هستند سفر می‌کنید، مراقب کروکودیل‌هایی که در آب‌های کم‌عمق، نزدیک ساحل می‌پلکند باشید.

مراقب حیوانات خانگی باشید

از آنجا که ما با برخی حیوانات به‌عنوان حیوانات خانگی سروکار داریم، خیلی پیش می‌آید که توسط همین حیوان‌ها زخمی می‌شویم. گربه‌ها، سگ‌ها، گاوها، خوک‌ها، شترها، بوفالوهای آبی، فیل‌ها و بسیاری حیوانات دیگر آسیب‌های بسیاری به گردشگران وارد می‌کنند. هرگز خیال نکنید چون آن‌ها حیوانات خانگی هستند می‌توانید به آن‌ها نزدیک شوید.

خطرناک‌ترین حیوان خانگی

خطرناک‌ترین حیوان خانگی (که گزارش‌های بسیاری از حمله‌های او وجود دارد) سگ‌ها هستند. آن‌ها سالیانه باعث کشته شدن صدها نفر در سرار جهان می‌شوند. سگ‌ها در بسیاری از کشورها وحشیانه می‌دوند و اگر کسی به آن‌ها نزدیک شود به او حمله می‌کنند.

اگر تهدید شدید

اگر مورد حمله یک سگ قرار گرفتید، یک تکه چوب بردارید و تکان دهید، یا می‌توانید به او سنگ پرتاب کنید؛ یا اصلا بی‌اهمیت بایستید، انگار که کسی در اطراف‌تان نیست. بیشتر سگ‌ها زمانی که بفهمند شما مسلح هستید، واکنش نشان می‌دهند.

گاز سگ ها نه تنها باعث زخم‌های شدید، بلکه باعث بیماری‌هایی چون کزاز یا هاری می‌شود.

هاری یک بیماری جهانی است

هاری در تمام دنیا بجز انگلستان، بخش‌هایی از اسکاندیناوی، ژاپن، اقیانوسیه، جنوبگان، مالت برخی جزیره‌های کارائیب، وجود دارد. درست است که این بیماری از راه‌های مختلف به انسان سرایت می‌کند، اما شایع‌ترین شیوه آن گاز سگ‌های آلوده است. اگر به هاری رسیدگی نشود موجب مرگ می‌شود.

پیشگیری

به سگ‌ها و گربه‌ها ضربه نزنید و از ارتباط با خفاش‌ها، شغال‌ها، روباه‌ها و دیگر حیوانات وحشی خودداری کنید. گول حیواناتی را که در ظاهر رام هستند نخورید؛ آن‌ها هاری دارند.

در مناطقی که هاری در آنجا شایع است، هر گاز یا لیس حیوانات را جدی بگیرید.

اگر حیوانی (که هاری دارد) به شما حمله کرد و شما را گاز گرفت، بدون معطلی درمان را شروع کنید:

به مدت ۵ دقیقه زخم را با آب و صابون یا هر شوینده دیگری به‌طور کامل بشویید.

از مواد ضدعفونی‌کننده مانند ید، کلرهگزیدین یا الکل استفاده کنید.

خیلی سریع به دنبال کمک‌های پزشکی بگردید.

حتما واکسن هاری و کزاز بزنید. حتی اگر پیش از گاز گرفتگی واکسینه شده باشید، باز هم اقدام‌های لازم را (پس از حمله) انجام دهید. اگر پیش از گازگرفتگی ایمن نشده باشید، ۲۴ تا ۴۸ ساعت فرصت دارید تا واکسینه شوید.

مارها

بیشتر مارها بی‌خطر هستند و بیش از نیمی از مارهای سمی، توانایی یا عادت به آسیب رساندن ندارند. حتی مارهای سمی و خشمگین، نیش خشک دارند که عاری از سم است. مارها دوست ندارند زهر خود را برای چیزی غیر از شکار هدر دهند. فراموش نکنید که تنها یک نفر از هزار نفر در اثر نیش مار جان خود را از دست می‌دهد. بیشتر مرگ‌ومیرها در اثر مارگزیدگی در شبه قاره هند اتفاق می‌افتد، چراکه در این مناطق انسان‌ها و مارها ارتباط زیادی با هم دارند.

انواع خطرناک

مارهای خطرناک در مناطق بیابانی و گرمسیری وجود دارند. بومی‌های این مناطق همیشه با مارها درگیر هستند؛ یا مارها انسان‌ها را می‌گزند، یا انسان‌ها مارها را می‌کشند. مارها به ندرت گردشگران خارجی را نیش می‌زنند.

کشورهایی که مارهای بسیار دارند

با اینکه مارها در تمام نقاط دنیا پیدا می‌شوند، اما کشورهایی که درصد مارهای سمی آن‌ها بالا است شامل استرالیا، آمریکای جنوبی و مرکزی، آفریقا، شبه قاره هند و جنوب‌شرق آسیا است.

مارها تا آزار نبینند حمله نمی‌کنند

مارها به‌طور کلی خجالتی هستند و تا جایی که ممکن باشد از انسان‌ها می‌گریزند. از اذیت کردن، به دام انداختن یا دست زدن به آن‌ها خودداری کنید، زیرا آن‌ها تا آزار نبینند حمله نمی‌کنند.

پابرهنه راه رفتن

پابرهنه راه رفتن در پوشش‌های گیاهی، شنا کردن در آب‌های کدر، و بالا رفتن از صخره‌ها و درخت‌هایی که از برگ پوشیده شده باشند، بسیار خطرناک است. هنگام شب از چراغ‌قوه استفاده کنید. هرگز سربه‌سر مارها نگذارید، زیرا اگر اذیت شوند می‌توانند درصد زهر خود را بالا ببرند.

اگر دچار مارگزیدگی شدید

نکاتی برای تشخیص مار سمی از مار غیر سمی

اگر مار شما نیش زد، سریع از او دور شوید؛ مبادا بخواهد دوباره حمله کند.

از آنجا که تشخیص انواع مارها (خطرناک یا بی‌خطر) برای مسافران عادی کار راحتی نیست، اگر دچار مارگزیدگی شدید حتما از یک متخصص کمک بگیرید.

کمک‌های اولیه

بحث بر سر کمک‌های اولیه برای مارگزیدگی بسیار است. تنها توصیه‌ جهانی که همه تایید می‌کنند، این است که محل گزیده شده را ثابت نگه دارید و هرکز تکان ندهید. اگر مقدور بود، مصدوم باید خیلی سریع برای درمان‌های پزشکی، به بیمارستان یا کلینیک منتقل شود. برای انتقال بیمار، باید تا حد امکان از تقلا و تکان بسیار خودداری کنید.

اگر دچار مارگزیدگی شدید

آرام باشید و کمک بخواهید.

عضله گزیده‌شده را ثابت نگه دارید.

زخم را دستکاری نکنید

انگشتر یا هر طلایی را از محل گزیدگی دور کنید.

محل گزیدگی را هم‌سطح با، یا پایین‌تر از سطح قلب قرار دهید.

یک باند فشار را در محل گزیدگی قرار دهید و تا جایی که ممکن است آن را با بند بپوشانید.

مصدوم را به سرعت به بیمارستان یا کلینیک ببرید.

نترسید

حرکت زهر در بدن

زهر مار از طریق سیستم لنفاوی راه خود را در بدن پیدا می‌کند. بنابراین برای جلوگیری از گسترش آن، باید از حرکت لنف‌‌ها جلوگیری کرد. برای این کار باید محل گزیدگی ثابت و بی‌حرکت بماند، و به کمک باند فشار آن محل را هم‌سطح، یا پایین‌تر از سطح قلب نگه داشت.

به‌هیچ‌وجه از رگ‌بند برای نیش مار استفاده نکنید

رگ‌بند یک باند بسیار محکم و سفت است که برای جلوگیری از جریان خون (به و از ماهیچه)، دور ماهیچه مورد نظر می‌بندند. استفاده نادرست از شریان‌بند می‌تواند منجر به از دست دادن ماهیچه شود. باندهای شکسته‌بندی وسایل بهتری هستند. از وسایل مکش (ساکشن) نیز برای خارج کردن سم می‌توان استفاده کرد.

هنگام حرکت دادن مصدوم

زمانی که می‌خواهید مصدوم را حرکت دهید، حواس‌تان به نشانه‌های حیاتی‌، یعنی ضربان و تنفس باشد. اگر نشانه‌هایی از ضربه یا تکان مشاهده کردید، سریع مصدوم را روی زمین قرار دهید، پاهایش را بلند کنید و سعی کنید او را گرم نگه دارید و به او آرامش دهید.

در مناطقی مانند استرالیا که مارگزیدگی شایع است، افراد (به‌طور شخصی) از کیت تشخیص سم، برای درمان استفاده می‌کنند. این کار باعث می‌شود تا مکان مارگزیدگی مکیده، و نمونه‌ای از سم برای تشخیص گونه‌ی مار یا مارها جمع‌آوری شود. همچنین فایده دیگر آن است که براساس داده، پادزهر موثرتری تجویز می‌شود. شستن محل مارگزیدگی باعث ازبین رفتن سمی می‌شود که کیت می‌تواند نوع آن را تشخیص دهد. این کیت‌ها همیشه در دسترس نیستند، به‌خصوص در مناطق فقیر، که در این صورت پیشنهاد می‌شود با صابون‌ها و محلول‌های مخصوص، جای زخم را به خوبی بشویید.

اگر نوع مار به درستی تشخیص داده شود، درمان پزشکی نیز به موثرترین شکل می‌تواند انجام بگیرد. اگر این امکان وجود داشت، بدون اینکه کسی آسیب ببیند، مار را بگیرید یا بکشید، و نزد دکتر ببرید. پادزهر را تنها کسانی که در این کار تجربه دارند، باید برای مصدوم بزنند.

چطور از مارها دور بمانیم

زمانی که به کشور یا منطقه‌ای سفر می‌کنید که مارگزیدگی در آن شایع است و مدام گزارش‌هایی به دست می‌رسد:

هنگام پیاده‌روی سر و صدا کنید، چکمه یا کفش‌های محکم و شلوار بلند بپوشید، و هر جا که پا یا دست می‌گذارید را به دقت نگاه کنید.

زیر پشه‌بند، که به‌طور کامل محکم شده باشد، بخوابید.

هرگز روی زمین نخوابید، مگر اینکه چادری با تودوزی فرش‌های رطوبت‌ناپذیر داشته باشید.

از جاهایی که ممکن است مارها در آن پنهان شده باشند، مانند زیر سنگ‌ها، تنه درختان و غیره، پرهیز کنید.

پیش از ورود به جاهایی که تار و تاریک هستند، با یک تکه چوب جلوی پای خود را بررسی کنید. با این کار مارها سعی می‌کنند خود را از شما دور کنند.

پس از تاریکی حتما چراغ‌قوه همراه داشته باشید.

اگر مار دیدید، فاصله خود را با او حفظ کنید.

عنکبوت و عقرب

با اینکه بیشتر عنکبوت‌ها سمی هستند، اما تعداد کمی از آن‌ها می‌توانند پوست انسان را سوراخ، و سم خود را وارد بدن کنند. از میان همین تعداد کم، تنها برخی گونه‌ها (در استرالیا و آمریکای جنوبی) وجود دارند که نیاز به پادزهر و درمان‌های پزشکی دارند.

گونه‌های خطرناک عنکبوت شامل موارد زیر هستند:

عنکبوت‌های بیوه

عنکبوت‌های بیوه در آمریکا، آفریقا، جنوب اروپا و مناطق گرمسیری آسیا و استرالیا وجود دارند. گاز این عنکبوت‌ها باعث گرفتگی دردناک عضلات می‌شود و تا دو روز ادامه دارد.

عنکبوت قهوه‌ای منزوی

این عنکبوت در آمریکا، آفریقای جنوبی، و مدیترانه وجود دارند. گاز عنکبوت قهوه‌ای منزوی می‌تواند کشنده باشد، اما به‌ندرت باعث مرگ می‌شود. گاز این عنکبوت که در ابتدا دردناک نیست، باعث مرگ بافت‌های محل گزیدگی و درنتیجه زخم می‌شود. به‌ندرت مرگ صورت می‌گیرد.

عنکبوت تار قیفی

عنکبوت‌های تار قیفی بیشتر در مناطق ساحلی جنوب و شرق استرالیا زندگی می‌کنند. این عنکوبت‌ها، عنکبوت‌های کریهی هستند که به راحتی می‌توانند باعث هلاکت شوند. نگران نباشید؛ پادزهرشان وجود دارد.

عنکبوت شکارچی یا عنکبوت موزی

این عنکبوت‌ها که در آمریکای جنوبی وجود دارند، بسیار خشمگین هستند و گازهای دردناکی دارند، اما به ندرت باعث مرگ می‌شوند.

عنکبوت گرگی

عنکبوت گرگی در آمریکای جنوبی پیدا می‌شوند، اما نوع اروپایی آن نیز وجود دارد. گاز آن‌ها باعث از بین رفتن بافت‌ها و سپس زخم‌هایی تا عمق ۲۰ سانتی‌متر می‌شوند. این‌ها نیز به ندرت باعث مرگ می‌شوند.

بیشتر گازهای عنکبوت‌ها کشنده نیستند

علی‌رغم اینکه بیشتر گازهای عنکبوت‌ها کشنده نیستند، اما درد بسیاری ایجاد می‌کنند. ملایچه آسیب‌دیده را ثابت نگه دارید و به دنبال کمک‌های پزشکی بگردید. می‌توانید روی زخم یخ قرار دهید و از آنتی‌هیستامین و مسکن‌ها استفاده کنید.

گاز عنکبوت‌های خطرناک

با گاز عنکبوت‌های خطرناک مانند تار قیفی، باید مانند گاز مار برخورد شود و باید هرچه زودتر به سراغ کمک‌های پزشکی بروید. عنکبوت را بکشید و برای تشخیص به دکتر تحویل دهید. فرد مصدوم باید هرچه سریع‌تر به نزدیک‌ترین مکان برای تشخیص، و درمان فرستاده شود.

عقرب‌ها

عقرب‌ها به‌طور معمول در منطقه‌های خشک زندگی می‌کنند. آن‌ها دوست دارند در جاهای تاریک قایم شوند، مانند داخل چکمه‌ها. بنابریان همیشه پیش از پوشیدن کفش یا حتی لباس، آن‌ها را بررسی کنید.

آن‌ها تنها برای دفاع از خود نیش می‌زنند

عقرب‌ها برای محافظت از خود فرد را نیش می‌زنند، که بیشتر از ایمکه خطرناک باشد، دردناک است. عقرب‌های خطرناک در مکزیک، آمریکای جنوبی، منطقه کارائیب، آفریقای شمالی، خاورمیانه و شبه‌قاره هند وجود دارند. نیش این گونه‌های خطرناک باعث تاری دید، تنگی نفس، آسیب‌های قلبی و التهاب لوزالمعده می‌شود. هرچه سریع تر باید به این نیش‌ها رسیدگی پزشکی شود.

کمک‌های اولیه برای نیش عقرب

کمک‌های ولیه نیش عقرب مانند توصیه‌های است که برای نیش عنکبوت گفته شد. محل گزیدگی را بشویید و از کمپرس‌های سرد استفاده کنید. مصدوم را تکان ندهید و به دنبال کمک‌های پزشکی فوری باشید. می‌توانید برای کاهش درد و ورم از آنتی‌هیستامین و مسکن استفاده کنید.